Günümüzde blok zinciri teknolojileriyle hayatımıza giren kavramlardan biri de merkeziyetsizliktir. Nedir bu merkeziyetsizlik, biraz yakından inceleyelim.
Bitcoin’in 2009 yılında gündeme gelişiyle , beraberinde bir çok yeni kelime de hayatımıza getirmiş oldu. Bitcoin Satoshi Nakamoto tarafından açık kaynak kodlu bir yazılım olarak piyasaya çıkarıldı. Ardından da blok zinciri ve merkeziyetsizlik kavramları kullanılmaya başlandı.
Özellikle son yıllarda piyasaya sürülen merkeziyetsiz uygulamaların sayısı artarken kimileri ise gelecekte internetin tamamen merkeziyetsiz bir yapıya sahip olacağını düşünüyor.
Blok zinciri için merkeziyetsiz yapı tam olarak ne ifade ediyor?
Merkezi yapılar çarklı bir sisteme benzer, her çark kendisine bağlı bir diğer çarkın hareketini sağlar ve sonucunda sistem düzeyinde bir hareketlilik gerçekleşir. Ancak bu sistemin eksik yanları vardır; örneğin sistemdeki herhangi bir çarkta ortaya çıkan bir sorun tüm sistemin işleyişini olumsuz etkileyebilir. Bunlar, merkezi yapılarda sorumluluğun tek bir kişide ya da grupta toplanmasının dezavantajlarıdır.
Blok zincirinin sahip olduğu merkeziyetsiz yapı ( çok merkezli ) ise kontrolün bir kişide, kurumda ya da oluşumda bulunmasının önüne geçer ve kontrolör karar mekanizmasını ortadan kaldırır.
Blok zinciri, birbirine bağlı çarklardan ziyade, çarkların birbirine temas etmediği dağınık bir yapıya sahiptir; bu nedenle diğer bir çarkta ortaya çıkan sorun sistemin işleyişini etkilemeyecektir.
Blok zincirinde karar verme ve kontrol mekanizmasında herhangi bir otorite bulunmaması, ağda gerçekleşen işlemlerin üzerinde herhangi birisinin yetki ve kontrole sahip olmasının önüne geçer.
Merkezi yapıların günümüze kadar kullanılmasının asıl nedeni, güven sağlıyor ve denetlenebiliyor olmalarıydı.
Blok zincirinin yapı taşı olan merkeziyetsiz yapıda ise kimsenin bir başkasına güven duymasına gerek kalmıyor. Blockchain teknolojisinde veri sadece bir merkez veya bir merkez grubu tarafından değil, sisteme dahil olan herkes tarafından kayıt altına alınmaktadır. Böylece, bir kişinin bilgisayarındaki blok zinciri yazılımındaki verilerde meydana gelen bir hata, kasti değişiklik ya da manipülasyon geçersiz sayılacaktır çünkü blok sıralamasındaki herhangi bir beklenmedik değişimde, çoğunluk ellerindeki kayıtları birbiri ile karşılaştırıp çoğunluğun mutabık kaldığı yapıya güvenmeye devam edebilecek ve bloklar üzerinde manipülasyon imkansız bir hal alacaktır.
Ayrıca blok zinciri teknolojilerinin merkeziyetsiz bir yapıda olmaları, verilerin gerçek zamanlı bir şekilde %100 şeffaflık içerisinde paylaşılmasını da beraberinde getirir. Bu sayede iş akışlarında ve veri mutabakatlarında zamandan tasarruf edilir.
Kısaca, merkeziyetsiz yapı ile sistemlerin tek bir kişinin kontrolünde olması son buluyor. Bu durumdan ibaret değiştirilemeyen veri kavramı ortaya çıkıyor.