Makine sektörü TÜİK verilerine göre 2018 yılında ülkemizde 13.371 işletme ve 243.550 istihdam ile 109 milyar TL ciro ve 27 milyar TL katma değer gerçekleştirirken ihracatı yüzde 15’lik artış ile 17,15 milyar dolara ulaşarak ihracatın ithalatı karşılama oranında %64 gibi tarihi bir değere ulaşmıştır. Ancak hala ülkemizde enerjiden sonra en çok dış ticaret açığı verilen alan makine sektörü olup gelişmiş sanayi ülkelerinin neredeyse tamamında dış ticaret fazlası verilen bu alan işte bu yüzden ülkemiz için büyük stratejik öneme haizdir.
Bölgesel Yapılanma
Aşağıdaki şekilde makine imalat firmalarının yoğunlaştığı iller belirtilmiş olup diğer illerde de daha düşük sayıda firmalar faaliyet göstermektedir. Buna göre TÜİK rakamlarına göre 13.371 makine imalatı ile iştigal eden firmanın 2/3’ü altı ilde faaliyet göstermektedir. İstanbul firmaların %26’sı olan 3.520 firmaya ev sahipliği yaparken, Ankara’da 1.452, Konya’da 1.132, İzmir’de 1.074, Bursa’da 665 ve Kocaeli’nde 431 firma mevcuttur.
Türkiye’de makine sanayi üç ana bölgesel yapıda toplulaşmaktadır. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin sanayi veri tabanı bilgilerine göre 2018 yılsonu itibariyle toplam 13.302 imalatçı sanayicinin iller itibariyle dağılımı tablolarda ayrıntılı olarak ve topluca sunulmaktadır. Buna göre makine sanayinde üç ana bölgesel yapı şunlardır;
Büyük iller; İstanbul, Ankara, İzmir, Konya, Kocaeli ve Bursa. Bu altı il üreticilerin yüzde 72,6’sını (2017 yılında 72,4), ihracatın ise yüzde 79,8’ini (2017 yılında yüzde 80,1) gerçekleştirmektedir.
Orta ölçekli iller; Eskişehir, Manisa, Gaziantep, Adana, Kayseri, Çorum, Tekirdağ, Balıkesir, Sakarya ile Aydın, Denizli, Antalya, Samsun, Mersin ve Düzce’den oluşmaktadır. Bu iller üreticilerin yüzde 19,2’sine (2017 yılında yüzde 19,7), ihracatın yüzde 19’unu (2017 yılında yüzde 19,0) gerçekleştirmektedir.
Diğer İller; makine sanayinde üreticilerin yüzde 8,2’sine (2017 yılında yüzde 7,9) sahipken, ihracatın yüzde 1,2’sini (2017 yılında yüzde 0,9) gerçekleştirmektedir.
Alt makine sektörleri itibariyle değerlendirildiğinde
İstanbul’un hemen her alandaki makine üretimine rağmen diğer illere göre göreceli hakim olduğu alt sektörler başka yerde sınıflandırılmayan genel amaçlı makineler, soğutma ve havalandırma makineleri, pompa ve kompresörler, musluk, vana, valfler, metal işleme makineleri ile tekstil ve plastik-kauçuk makineleridir.
Ankara’da iş makineleri, kaldırma ve istifleme makineleri, soğutma ve havalandırma ekipmanları ile savunma sanayi ekipmanlarının ağırlıklı üretimi yapılmaktadır.
İzmir’de üretim soğutma ve havalandırma ekipmanları, kaldırma ve istifleme makineleri, genel amaçlı makineler ve pompa kompresör imalatı ile gıda makineleri ağırlıklıdır.
Konya tarım ve ormancılık makineleri, gıda makineleri, kaldırma ve taşıma ekipmanları, motor ve türbinler ile akışkan güç ekipmanları yanı sıra metal işleme, rulman, musluk, vana, valf ve pompa kompresör üretiminde yoğunlaşmaktadır.
Bursa metal işleme ve takım tezgâhları ile kaldırma ve taşıma ekipmanları, soğutma ve havalandırma ekipmanları ile tarım – ormancılık ve gıda makineleri ağırlıklı makine üretimi yapmaktadır.
Kocaeli’nde soğutma ve havalandırma ekipmanları, genel amaçlı ve özel amaçlı makineler, iş makineleri ile kaldırma ve taşıma amaçlı makineler ağırlıklı üretim yapılmaktadır.
Eskişehir savunma sanayi, Manisa soğutma havalandırma ile tarım ve ormancılık makineleri, Gaziantep tekstil ve gıda makineleri, Adana tarım ve ormancılık makineleri, Kayseri kaldırma ve taşıma ekipmanları ile genel amaçlı makineler, Tekirdağ tarım ve orman makineleri ağırlıklı üretim yapmaktadır.
Makine sektöründe, Kocaeli Gebze VI (İMES) Makine İhtisas OSB (Kocaeli-Dilovası), Makine İhtisas OSB (Kocaeli-Dilovası) ve 3. Sakarya Kaynarca Doğu Marmara Makine İmalatçıları İhtisas OSB (Sakarya-Kaynarca) adını taşıyan 3 makine ihtisas OSB mevcuttur.
Türkiye Makine Dış Ticareti
Makine ihracatı, Tablo 2’de görüleceği üzere 2018 yılında yüzde 14,5 artmış ve 14,99 milyar dolardan 17,16 milyar dolara yükselmiştir. İhracatta yıllık olarak son dönemin en yüksek artışı gerçekleşmiştir. Alt ürün grupları itibariyle değerlendirildiğinde makine alt gruplarındaki en yüksek ihracat artışı yüzde 34,1 ile inşaat ve madencilik makineleri alt grubunda gerçekleştirilmiştir. Yük kaldırma taşıma ve istifleme makineleri alt sanayinde ise ihracat yüzde 31,4 artmıştır. 2018 yılında en yüksek ihracatı 2,28 milyar dolar klimalar ve soğutma makineleri alt sanayi grubu yapmıştır.
Makine ithalatı ise Tablo 3’de görüleceği üzere 2018 yılında yüzde 5,3 gerilemiş ve 29,8 milyar dolardan 28,23 milyar dolara düşmüştür. Alt ürün grupları itibariyle değerlendirildiğinde makine alt gruplarından en sert ithalat azalışı yüzde 34,3 ile inşaat ve madencilik makineleri alt grubunda gerçekleşmiştir. En yüksek ithalat artışı yüzde 31,0 ile tekstil ve konfeksiyon makinelerinde yaşanmıştır. 2018 yılında en yüksek ithalatı 4,53 milyar dolar ile içten yanmalı motorlar ve aksamları alt sanayi grubu yapmıştır.
KAYNAKÇA