Plastik, geniş ve gittikçe artan sayıda uygulamada kullanılan birçok sentetik yahut yarı sentetik malzemeyi tanımlayan genel bir terimdir.
Gözün alabildiği her yerde plastik vardır. Plastikleri; yaşamımızı daha temiz, kolay, güvenli ve eğlenceli kılabilmek için kullanırız. Giydiğimiz kıyafetlerden tutun da yaşadığımız evlerden, kullandığımız otomobillere kadar her yerde plastikleri görürüz. Oynadığımız oyuncaklarda, seyrettiğimiz televizyonlarda, kullandığımız bilgisayarlarda ve dinlediğimiz CD’lerde plastikler bulunur. Her gün kullandığınız diş fırçasında bile plastik vardır.
Plastikler, tıpkı ahşap, kağıt veya yün gibi organiktir. Plastik üretiminde kullanılan selülöz, kömür, doğal gaz, tuz ve tabii ki ham petrol gibi hammaddeler doğal ürünlerdir. Plastikler, günümüzün ihtiyaçları ile çevreye dair kaygılar arasındaki dengenin sağlanmasını mümkün kıldığı için bugünün ve yarının tercih edilen malzemesidir.
“Plastik” terimi, Yunanca’da döküme uygun anlamındaki “plastikos” ve dökme anlamındaki “plastos” kelimesinden türetilmiştir. Malzemenin üretim sırasında dövülebilirliği veya yoğrulabilirliği sayesinde dökülmesine, basılmasına yahut film, lif, tabak, tüp, şişe, kutu ve daha birçok şekle sokulabilmesine yapılan bir göndermedir.
İki yaygın plastik malzeme kategorisi bulunur; termoplastikler ve termosetler. Termoplastikler ısıtılarak yeni ürünler elde edilebilir. Daha sonra bu bitmiş ürünler tekrar ısıtıldığında plastik yumuşayacak ve tekrar eriyik hale gelecektir. Eritildikten sonra termoset plastiklere de şekil verilebilir. Ancak sıvı haldeyken bir şekle kavuştuktan sonra katı durumda kalırlar ve termoplastikler gibi yeniden eritilemezler.
Plastikler Nasıl Üretilir?
Plastikler, organik ürünlerden elde edilirler. Plastik üretiminde kullanılan selüloz, kömür, doğal gaz, tuz ve tabii ki ham petrol gibi maddeler doğal ürünlerdir.
Ham petrol, binlerce bileşenden oluşan kompleks bir karışımdır. Kullanışlı olabilmesi için işlenmesi gerekir.
Plastik üretimi, bir petrol rafinerisinde gerçekleşen damıtma işlemiyle başlar.
Damıtma işleminde, ağır ham petrolün fraksiyon denilen daha hafif gruplara ayrılması işi yapılır. Her bir fraksiyon, molekül büyüklüğü ve yapısı açısından farklı olan bir hidrokarbon zincir (karbon ve hidrojenden yapılan kimyasal bileşenler) karışımıdır. Bu fraksiyonlardan biri olan nafta, plastik üretiminde son derece önemli olan bir unsurdur.
Belli katalizörler gerektiren polimerleştirme ve polikondansasyon işlemleri plastik üretiminde kullanılan iki ana işlemdir. Etilen ve propilen gibi monomerler, polimerleştirme reaktöründe birbirine bağlanarak uzun polimer zincirleri oluşturur. Temelde kullanılan monomer türüne bağlı olarak, her bir polimer türünün kendisine has özelliği, yapısı ve büyüklüğü vardır.
Birçok farklı plastik türü olduğundan, iki ana polimer serisi altında toplanabilirler:
- Termoplastikler (ısıyla karşılaştığında erir ve soğutulduğunda tekrar sertleşir)
- Termosetler (kalıplandıktan sonra tekrar eritilemez)
| Termoplastik Örnekleri Akrilonitril bütadien stiren – ABS Polikarbonat – PC Polietilen – PE Polietilen tereftalat – PET Polivinilklorür – PVC Polimetilmetakrilat – PMMA Polipropilen – PP Polistiren – PS Genişletilmiş Polistrien – EPS | Termoset Örnekleri Epoxide (EP) Phenol-formaldehyde (PF) Poliüretan (PUR) Politetrafloroetilen – PTFE Doymamış poliyester reçineleri (UP) |