Türkiye’de 2022 yılında Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile yasal zemine kavuşan Çevre Haftası, çevre bilincinin toplumsal tabana yayılmasına yönelik çok boyutlu bir farkındalık seferberliği haline geldi.
Bu yıl Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın koordinasyonunda düzenlenen etkinlikler kapsamında plastik atıkların azaltılması, Sıfır Atık bilincinin yaygınlaştırılması, doğal kaynakların korunması ve iklim değişikliği ile mücadele gibi başlıklarda çeşitli çalışmalar yürütüldü. Kamu kurumlarından belediyelere, okullardan sivil toplum kuruluşlarına ve sanayi temsilcilerine kadar geniş bir paydaş katılımıyla atölye çalışmaları, seminerler ve çevre temizliği kampanyaları gibi çevre duyarlılığını artırmaya yönelik etkinlikler gerçekleştirildi.
Sıfır Atık Projesi
Bakanlık, Türkiye Yüzyılı misyonu doğrultusunda “81 İlde 100 Milyon Metrekare Millet Bahçesi” hedefiyle şehirlerin yeşil alan kapasitesini artırmak için millet bahçesi projelerine de hız verdi. Nitekim bu yıl da Çevre Haftası’nda İstanbul’un Arnavutköy, Beykoz, Kağıthane ve Sultangazi ilçelerinde yeni millet bahçelerinin açılışı gerçekleştirildi. Türkiye genelinde bugüne kadar 292 millet bahçesi tamamlanırken, 242 millet bahçesinin yapımı da devam ediyor.
Çevre Haftası, bir haftalık etkinliklerin ötesinde, Türkiye’nin çevre koruma ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine yönelik uygulamalarını görünür kılan bir dönem olarak da değerlendiriliyor. Türkiye son yıllarda yerel düzeyde ve uluslararası çerçevede çevresel sürdürülebilirlik konusunda önemli adımlar attı. Bu adımların başında ise Sıfır Atık Hareketi, biyoçeşitliliğin korunması, su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi ve çevre dostu şehircilik projeleri geliyor.
2017’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan öncülüğünde başlatılan Sıfır Atık Projesi, Türkiye’nin çevre alanında en kapsamlı ve en görünür politikası haline geldi. Proje ile atıkların kaynağında ayrıştırılarak geri dönüştürülmesi, doğal kaynakların korunması ve israfın önlenmesi amaçlanıyor. 2024 itibarıyla Türkiye genelinde geri kazanım oranı yüzde 36’yı aşarken, bugüne kadar yaklaşık 74,5 milyon ton atık ekonomiye kazandırıldı.
Projenin bir diğer ayağını oluşturan Sıfır Atık Mavi Hareketi ile denizlerdeki plastik ve katı atıklar toplanıyor. 2019’dan bu yana 245 bin ton deniz çöpü kıyılardan temizlendi. Marmara Denizi’nde yürütülen müsilajla mücadele kapsamında da yoğun denetimler ve cezai işlemler uygulandı; 2024 itibarıyla 1,8 milyar lirayı aşan idari ceza kesildi ve 268 işletmenin faaliyeti durduruldu. Türkiye Çevre Ajansı ile deniz yüzeyindeki yaklaşık 10 ton atık temizlendi.
Depozito İade Sistemi
Depozito Yönetim Sistemi, atıkların geri dönüşümünü teşvik eden bir başka proje olarak öne çıkıyor. 2019’da pilot bölge olarak Ankara Kızılcahamam’da başlayan sistem, 2025 itibarıyla Sakarya’da uygulanmaya başlandı. Sadece Kızılcahamam’da yılda ortalama 472 ton atık bu sistemle geri kazanılıyor. Hedef, 2026 yılı başı itibarıyla sistemin tüm Türkiye’de hayata geçirilmesi planlanıyor. Bu sistemin yaygınlaşmasıyla birlikte israfın ve çevre kirliliğinin önemli ölçüde azaltılması hedefleniyor.
Türkiye Çevre Etiketi
Türkiye Çevre Etiketi Sistemi’nin hayata geçirilmesiyle ürünlerin üretiminden kullanımına kadar tüm süreçlerde çevresel performansını dikkate alan, çevre dostu üretimi teşvik eden yeşil etiket uygulaması hizmete sunuldu.
Ağaçlandırma Seferberliği
Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi doğrultusunda son 2 yılda yürütülen 12 proje kapsamında yaklaşık 700 hektarlık alan ağaçlandırıldı. Bu sayede yılda yaklaşık 3 bin 400 tonluk karbon tutulumu sağlandı.
Korunan Alanların Artırılması
Korunan alan oranı, son yıllarda önemli ölçüde artırıldı. 2011’de ülke yüzölçümünün yüzde 6,22’si koruma altındayken, bu oran bugün yüzde 13,30’a yükseldi. 7 yeni Özel Çevre Koruma Bölgesi daha ilan edilmesiyle bu oranın kısa sürede yüzde 14,95’e çıkarılması hedefleniyor.
İzmit Körfezi Dip Çamuru Temizleme Projesi
İzmit Körfezi Dip Çamuru Temizleme Projesi, 2,5 milyar lira maliyetle Türkiye’nin bugüne kadarki en büyük çevre yatırımı oldu. Projenin ilk etabında 1,1 milyon metreküp dip çamuru temizlenirken, tamamlandığında 33 milyon metreküp çamur bertaraf edilecek.
Hava, Su ve Toprak Kalitesi İzleme
Teknolojik gelişmeler, çevre koruma çalışmalarında da etkin biçimde kullanılıyor. Türkiye’nin dijital hava kalitesi analiz sistemi NEFES, şehirlerin dijital ikizlerini oluşturarak hava kirliliği kaynaklarını analiz ediyor. NEFES’in yanı sıra birçok ilde gürültü haritaları çıkarılmaya devam ediyor ve stratejik gürültü eylem planlarının hazırlıkları sürüyor.
Biyoçeşitlilik Koruma
10 bini aşkın anıt ağaç koruma altında bulunurken, 304 mağara da “Tabiat Varlığı” statüsünde korunuyor. Bu alanlar hem doğal miras hem de ekolojik denge için büyük önem taşıyor. Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilen Köyceğiz–Dalyan, Fethiye–Göcek, Patara, Belek ve Göksu Deltası’nda nesli tehdit altındaki deniz kaplumbağalarının popülasyonunu artırmak için çalışmalar yürütülüyor.
Tehlikeli Atıkların Güvenli Taşınması
Atıkların güvenli ve çevreye zarar vermeyecek şekilde taşınmasını sağlamak amacıyla hayata geçirilen Mobil Atık Takip Sistemi (MoTAT) Projesi ile 2016’dan bu yana yaklaşık 24 milyon 306 bin ton atığı 3 bin 598 nitelikli araçla, çevreye zarar vermeden bertaraf tesislerine taşındı.